Λιμναίος Οικισμός Δισπηλιού

Λίγες ημέρες πρίν πήγαμε με το σχολείο του ΣΔΕ στο λιμναίο οικισμό. Εκεί μάθαμε πολλά από τον ξεναγό που μας ξενάγησε στην αναπαράσταση των καλυβών, μάθαμε την ιστορία του λιμναίου οικισμού και για όλα τα ευρήματα που βρέθηκαν. Μας ενημέρωσε ότι γύρω στα 1938, ο χειμώνας
ήταν πολύ ξερός, τα ποτάμια κατέβαζαν λιγοστό νερό με αποτέλεσμα η στάθμη της λίμνης της Καστοριάς να "πέσει" ένα περίπου μέτρο.Στη νότια όχθη της λίμνης, και σε μια έκταση που άρχιζε από το Δισπηλιό και έφτανε μέχρι το Μαυροχώρι αποκαλύφθηκαν εκατοντάδες πάσσαλοι, άλλοι απολιθωμένοι και άλλοι όχι. Οι πάσσαλοι αυτοί ήταν απομεινάρια ενός λιμναίου οικισμού, μιας ανθρώπινης εγκατάστασης, που ήταν "χτισμένη" πάνω σε πλατφόρμες.Η αποκάλυψη λοιπόν αυτών των πασσάλων ήταν και η αφορμή για την πρώτη αρχαιολογική έρευνα απο τον καθηγιτή αρχαιολογίας της Αθήνας Αντώνιο Κεραμόπουλο. Από την έρευνα του προέκυψαν οι πρώτες πληροφορίες για τον οικισμό, οι οποίες γύρω στα τέλη του 1960 συμπληρώθηκαν απο την επιφανειακή έρευνα του καθηγητού αρχιτεκτονικής Α.Π.Θ. Ν. Μουτσόπουλος.

Οι αρχές του οικισμού χρονολογούνται στη μέση νεολιθική περίοδο, δηλαδή στη μέση της 6ης χιλιετίας π.χ. Μιά τέτοια χρονολόγηση επιβεβαιώνεται σχετικά απο τη μελέτη της κεραμεικής αλλά και απόλυτα από τη ραδιοχρονολόγηση ξύλου, που βρέθηκαν με άλλα κατάλοιπα του οικισμού. Απο το 1992 μέχρι σήμερα γίνονται συστηματικές ανασκαφές με επιστημονικό διευθηντή τον Γεώργιο Χουρμουζιάδη, και έχουμε σημαντικές πληροφορίες για την οργάνωση και τη χρήση του χώρου.Από τα πιο ενδιαφέροντα στοιχεία που είδαμε ήταν ο τρόπος κατασκευής των σπιτιών πάνω σε πασσάλους. Πασσαλότρυπες είναι το αποτύπωμα που άφηναν οι πάσσαλοι στο χώμα, όταν το ξύλο τους σάπιζε. Μερικά από αυτά τα ξύλα έχουν διατηρηθεί σε κομματάκια, ώστε είναι εύκολο να φανεί η ηλικία του σπιτιού.Με βάση τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα οι προϊστορικοί Δισπηλιώτες "έχτιζαν" τα σπίτια τους πάνω σε ξύλινες πλατφόρμες, που πρέπει να απείχαν από τη στάθμη της λίμνης πάνω κάτω στο ένα μέτρο.Ανάμεσα απο τις καλύβες στους ακάλυπτους χώρους εντόπισαν πολλά ευρήματα, κόκαλα ψαριών, αλιευτικά εργαλεία, ομοιώματα βαρκών, που αποκαλύπτουν την σχέση των ανθρώπων με το νερό. Πολλά όμως ευρήματα δείχνουν πως οι προϊστορικοί Δισπηλιώτες ασχολούνταν και με άλλες δραστηριότητες, γι' αυτό η οικονομία τους χαρακτηρίζεται ως μεικτή .Βρέθηκε μεγάλη ποσότητα οστών εξημερωμένων και αγρίων ζώων που δηλώνει ότι ήταν κτηνοτρόφοι, αλλά και ότι ασχολούνταν με το κυνήγι. Οι εξανθρακωμένοι σπόροι, δίναν την εικόνα ότι ασχολούνταν με τη φυτοκαλλιέργεια, και ευρήματα οικοτεχνικής δραστηριότητας, όπως σπονδύλια, πηνία, οστέινες βελόνες για αργαλειούς και για κατασκευή ενδυμάτων. Επίσης βρέθηκε πρώτη ύλη για εργαλεία, όπως πυριτόλιθος και μεγάλος αριθμός κεραμικής. Το πιο σημαντικό εύρημα είναι μια ξύλινη πινακίδα στην οποία είναι χαραγμένα "σήματα" που παραπέμπουν σε ένα είδος "γραφής" παλιότερης από εκείνη των συλλλεκτικών πινακίδων και πιο κοντά στη γραμμική. Επίσης βρέθηκαν μια φλογέρα (ίσως το παλαιότερο μουσικό όργανο στην Ευρώπη) και ένα περίεργο (λόγωω μορφής που παριστάνει) ειδώλιο.
Βάγια